Jaszczurka żyworodna, żyworódka (Zootoca vivipara) to jedna z czterech żyjących w Polsce jaszczurek i zarazem jedyny przedstawiciel rodzaju Zootoca. W naszym kraju objęta jest ścisłą ochroną.
Występuje niemal w całej Europie i w Azji. Jest jedynym gadem sięgającym tak daleko na północ. Występuje również często w obszarach górzystych.
Wygląd:
Jaszczurka żyworodna to niewielki gad, długość jej ciała dochodzi bowiem tylko do ok 16cm. Jej ubarwienie i rysunek są bardzo zmienne, zwykle w odcieniu brązowym, brunatnym, oliwkowym lub szarym. Jasne i ciemne plamki tworzą wstęgi przebiegające wzdłuż grzbietu i dalej po obu stronach ogona. Samce mają często bardziej ciemny grzbiet oraz żółty albo pomarańczowy brzuch z małymi ciemnymi cętkami. Ponadto u samców jest dobrze widoczne zgrubienie u nasady ogona. Samice są z reguły bledsze i nie posiadają plamek na brzuchu.
Spotkana przeze mnie ostatnio w Bieszczadach jaszczurka, to zapewne samica.
Często spotyka się okazy melanistyczne, bardzo ciemne do całkiem czarnych. Widuje się je często w Tatrach.
Głowę zwierzęcia zdobią wyraźne tarczki. Okolica skroniowa, w odróżnieniu od innych jaszczurek polskich, wytwarza drobne łuseczki, a nie tarczki.
Fizjologia:
W ciepłe dni jaszczurka porusza się bardzo szybko, złapanie jej wtedy jest niemal niemożliwe. W razie niebezpieczeństwa często ucieka do wody, potrafi schronić się na dnie płytkiego zbiornika. Rano często można spotkać ją wygrzewającą się w słońcu. Po zimnej nocy, szczególnie jesienią czy na wiosnę, jest bardzo mało ruchliwa. Wtedy też można ją poobserwować czy zrobić udane zdjęcie.
Fotografowana przeze mnie na początku października jaszczurka, pozwalała się nawet dotknąć. Sporo czasu musiało upłynąć, zanim nagrzała się na tyle mocno, aby oddalić się w swoją stronę.
Żyworódka, podobnie jak jaszczurka zwinna, w sytuacji zagrożenia potrafi oderwać swój ogon, który wijąc się, przyciąga uwagę napastnika. Sama jaszczurka ma za to czas na ucieczkę. Po pewnym czasie ogon odrasta, nie dorastając jednak do poprzednich rozmiarów.
Jaszczurka żyworodna, wraz z nastaniem przymrozków (na ogół jest to październik) udaje się na sen zimowy. Z hibernacji budzi się na wiosnę (na ogół w marcu).
Rozmnażanie:
Jak nazwa wskazuje, rozmnażanie tej jaszczurki różni się od innych przedstawicieli jaszczurkowatych. Spowodowane jest to występowaniem tej jaszczurki w zimnych rejonach: daleko na północy czy wysoko w górach. Jaja dojrzewają w ciele samicy (trwa to około trzech miesięcy), co daje im możliwość rozwoju nawet w niższej temperaturze.
Zaobserwowano, że jaszczurka żyworodna zamieszkująca cieplejsze, południowe rejony Europy, składa jaja – jest więc jajorodna, a nie żyworodna jak w przypadku jaszczurek z północy.
Dla naszej strefy klimatycznej nazwa “żyworodna” jest jednak w pełni zasłużona.
W Polsce gody tych jaszczurek odbywają się w maju i czerwcu. Każda para osobników ma własne małe terytorium, którego broni samiec. Po ciąży samica wydaje na świat kilka do kilkudziesięciu młodych. Przychodzą one na świat otoczone miękką błoną, którą natychmiast rozrywają specjalnym zębem znajdującym się na czubku pyska. Młode rodzą się stopniowo – między pierwszym a ostatnim może być odstęp nawet kilku dni. Tuż po urodzeniu są całkowicie niezależne od matki. Spowodowane jest to zapewne drapieżnym stylem życia. Pożywienie jaszczurki żyworodnej stanowią bowiem owady, dżdżownicowate, ślimaki nagie, pająki, wije, stonogi i inne bezkręgowce. Dojrzałość płciową jaszczurka osiągają po trzech latach.
Na koniec zdjęcie sennej żyworódki ;-). Widać charakterystyczne dla jaszczurek oczy posiadające powieki.
